Zaborze Wieś, czyli zabrzańska Atlantyda

Wczoraj odbył się wernisaż wystawy „Zabrzańska Atlantyda. Zaborze Wieś” w Muzeum Miejskim w Zabrzu. W obrębie dzisiejszego Zabrza są takie tereny, które w przeszłości tworzyły pewien zamknięty świat. Kształtowały sposób życia wspólnoty lokalnej, łączyły elementy kultury wiejskiej i miejskiej.

W 2021 roku muzeum prezentowało wystawę poświęconą Zaborzu - Kolonii B, swoistej zabrzańskiej Atlantydzie, ziemi, która niemal w całości zniknęła z krajobrazu. Obecnie kontynuuje ten cykl, proponując poznanie historii Zaborza Wsi.

Obecnie wchodzi ono w skład miasta Zabrze. Jego rodowód sięga okresu średniowiecza, a pierwsza wzmianka o wsi pochodzi zapisu Rejestru Ujazdu. W dokumencie datowanym na czas pomiędzy 1295 a 1305 rokiem odnotowano, że wieś Zaborze liczy 50 większych łanów frankońskich.

Przez kolejnych pięć wieków, wieś żyła rytmem typowej niewielkiej osady, której mieszkańcy trudnili się uprawą roli oraz hodowlą, głównie krów i owiec. Tym, co zadecydowało o zmianie jej charakteru, było uruchomienie w 1790 roku w bliskim sąsiedztwie kopalni „Królowa Luiza”. Zakład ten oraz powstające w następnym stuleciu duże zakłady przemysłowe (huta żelaza „Reden”, koksownia, elektrownia), całkowicie zmieniły charakter Zaborza Wsi.

W stosunkowo krótkim czasie większość mieszkańców z rolników przeobraziła się w rodziny robotnicze. Niektórzy zachowali niewielkie poletka ziemi uprawnej, a pojedyncze rodziny, do początku wieku XX, nadal utrzymywały się z pracy na roli.

Tym, co wyróżnia Zaborze Wieś to zachowany od kilku wieków, niemal niezmieniony, układ dróg łączących je z sąsiednimi osadami. Wraz z pojawieniem się przemysłu we wsi pojawili się nowi mieszkańcy skuszeni perspektywą poprawy warunków życiowych. W osadzie, która do tej pory składała się wyłącznie z gospodarstw, pojawiły się miejsca ułatwiające życie jego mieszkańcom.  

Jako pierwsza wybudowana została kaplica pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (1871 rok), kiedy w Zaborzu nie było jeszcze parafii. Dla robotników budowane były budynki mieszkalne, pojawiły się gospody, sklepy, warsztaty usługowe i rzemieślnicze. W 1862 roku we wsi uruchomiona została katolicka szkoła gminna.

Miejsca żyją głównie dzięki ich mieszkańcom. Nie inaczej było i jest w przypadku Zaborza Wsi. To między innymi rodziny Rollników, Cyganów, Widerów, Morciszków, Klaków, Woschów, Urbańczyków, Kołoczków, które poprzez tę wystawę opowiadają historię tego miejsca.

Wystawa prezentowana jest w Muzeum Miejskim w Zabrzu (ul. Powstańców Śląskich 3). Zaplanowane zostały też imprezy towarzyszące:

• 8 marca - spotkanie „Zaborskie kobiety”
• 22 marca - spotkanie „Niedopowiedziane (miejscowe) historie”
• 20 kwietnia - „Ach co to był za ślub” - spacer z Zaborza Wsi do kościoła św. Jana Chrzciciela w Biskupiach
• 3 maja - finisaż wystawy.

Szczegółowe informacje o tych wydarzeniach będą zamieszczane na www.muzeumzabrze.pl i na FB Muzeum Miejskiego w Zabrzu.