Wizerunki tego przełomowego wydarzenia ukształtowały się w sztuce w oparciu o opis Dziejów Apostolskich (Dz 2,1-4). Dziesięć dni po wniebowstąpieniu Jezusa uczniowie otrzymali największy dar od Ojca: Duch, który był obecny przy stworzeniu świata, z którego poczęty został nasz Zbawiciel i który był z Nim każdego dnia Jego ziemskiego życia – ten sam Duch Święty przyszedł i zamieszkał wśród ludzi.

Barokowa impresja

W kościele filialnym Ducha Świętego, należącym do parafii Wniebowzięcia NMP w Bytomiu, ołtarz główny ze sceną pięćdziesiątnicy stanowi część cennego zespołu barokowego wystroju, w którego skład wchodzą też ołtarze boczne i ambona. Obiekt pochodzi z 1 poł. XVIII w. Środkową część tworzy baldachim z glorią promienistą z gołębicą Ducha Świętego, wsparty na wklęsłych pilastrach, ujęty parami kolumn po bokach. Grupa zesłania Ducha Świętego wypełnia całą nastawę. Spoza niej okulus w osi prezbiterium rzuca snop światła na figurę Maryi, potęgując efekt plastyczny. Nad głowami postaci tańczą płomyki ognia – symbol darów i charyzmatów Ducha Świętego.

Dzieło Schreinera

Drugi przykład to płaskorzeźba w retabulum (nastawie) ołtarza przedsoborowego w kościele pw. Ducha Świętego w Gliwicach-Ostropie. Powstała w 1928 r. i jest dziełem rzeźbiarza Georga Schreinera z Ratyzbony (to również twórca rzeźb ołtarzowych m.in. w kościołach św. Jacka na Rozbarku i Najświętszego Serca Pana Jezusa w Zabrzu-Rokitnicy). Płaskorzeźba przedstawia apostołów zgromadzonych z Maryją jako modlitewną wspólnotę, przygotowującą się na przyjęcie darów Ducha Świętego, unoszącego się powyżej w glorii. Nad głowami nie ma jeszcze płomieni, ale to nie przypadek. Bo choć wydarzenie pięćdziesiątnicy było czymś jednorazowym, to zarazem wciąż się uobecnia w Kościele – zwłaszcza podczas liturgii w parafialnej wspólnocie. Ciekawostką jest, że ów ołtarz ma starszego o 2 lata „brata bliźniaka” tego samego autorstwa – w kościele św. Teresy przy klasztorze karmelitów w monachijskiej dzielnicy Neuhausen-Nymphenburg, zbudowanym w latach 1922–1924 według projektu Franza Xavera Boemmela.

Sylweta tego ołtarza wykazuje uderzające podobieństwo do ostropskiego, choć program ikonograficzny nawiązuje do patronki świątyni. Scenę Pięćdziesiątnicy zastępuje Teresa od Jezusa w otoczeniu aniołów z jej atrybutami: korona cierniowa, krzyż, serce przebite strzałą, kościół, a boczne pylony zdobią istotni dla duchowości Karmelu święci: Józef, Piotr z Alcántary, Jan od Krzyża i bł. Anna od św. Bartłomieja (w Ostropie w tym miejscu są św. Jerzy i św. Leopold).

Autorka jest konserwatorem zabytków diecezji gliwickiej.