1 września wchodzą w życie zasady ochrony dzieci, młodzieży, osób niepełnosprawnych i bezradnych przed wykorzystaniem seksualnym. Zasady zawarte zostały w dokumencie pt. „Świadomość – Zapobieganie – Reagowanie”, opracowanym wspólnie dla diecezji gliwickiej i archidiecezji katowickiej.

Dla kogo ten dokument?

Do zapoznania się z jego treścią zaproszeni są wszyscy wierni, a część z nich – ze względu na pełnione funkcje i posługi – jest formalnie zobowiązana do jego lektury, a także podpisania odpowiedniej deklaracji respektowania zasad. Dotyczy to przede wszystkim księży, katechetów, osób duchownych, świeckich i konsekrowanych, zatrudnionych w podmiotach kościelnych bądź uczestniczących (np. jako wolontariusze i animatorzy) w dziełach przez nie prowadzonych. W naszej diecezji w związku z tym będą sukcesywnie prowadzone szkolenia, które w pierwszej kolejności obejmą księży i katechetów, a później – wedle trwającego rozeznania potrzeb – także inne osoby i grupy.

Pasterze uznają zaniedbania

Dokument rozpoczyna się wprowadzeniem, podpisanym przez biskupa gliwickiego Jana Kopca i metropolitę katowickiego arcybiskupa Wiktora Skworca, w którym przyznają, że najmniejsi spośród naszych braci i sióstr nie zawsze „byli pośród nas, w Kościele, bezpieczni”. „Przepraszamy dziś za to, że zabrakło nam czujności, na wszystkich stopniach kościelnej odpowiedzialności, by skutecznie chronić najsłabszych – nawet w samych kościelnych strukturach, nawet przed sprawcami spośród duchownych. Nie jesteśmy w stanie ani cofnąć czasu, ani nawet skutecznie zadośćuczynić za krzywdy i zaniedbania. Możemy natomiast spróbować nauczyć się czegoś na własnych błędach. (…) Musimy się uczyć głębokiego współczucia wobec ofiar. Takiego, które każe płakać wraz z nimi, ale też wraz z nimi się gniewać: »To się nie powinno było wydarzyć!«. »To się nie może wydarzyć więcej!«” – piszą pasterze. Dalej wyjaśniają, że „część wcześniejszych zaniedbań brała się np. z – prowadzącej do niedowierzania ofiarom – nieświadomości mechanizmów wykorzystania seksualnego czy z lęku przed nieadekwatnym reagowaniem”.

O czym przeczytamy?

Zasadnicza treść dokumentu podzielona jest – zgodnie z tytułem – na trzy części – świadomość, zapobieganie, reagowanie. Odpowiadają one trzem etapom postępowania, jakie należy stosować w ochronie przed wykorzystaniem seksualnym i w sytuacji, gdy jednak do niego doszło. Po pierwsze, trzeba mieć świadomość problemu. Tutaj pomocą jest zamieszczona na początku dokumentu definicja najważniejszych pojęć, nieraz błędnie, potocznie używanych. Z tej części można dowiedzieć się na przykład, jakie są specyfika i formy wykorzystania seksualnego i jego długofalowe skutki dla sfery emocjonalnej dziecka, a także jakie zachowania małoletnich powinny budzić naszą czujność. W drugiej części, poświęconej zapobieganiu, opisane jest m.in., w jaki sposób budować świadomość dzieci, młodzieży i rodziców oraz jak formować wrażliwość i kompetencje osób posługujących w Kościele. Rozdział ten uwzględnia zasady zapobiegania wykorzystaniu w różnych sytuacjach, np. w przedszkolach i szkołach, kontaktach bezpośrednich, podczas wyjazdów duszpasterskich lub wypoczynkowych czy podczas używania komputerów i internetu. Ostatnia część: reagowanie, to wskazania, co robić, gdy mamy niepokojące oznaki czy informacje o wykorzystaniu. Opisane są tu m.in. przebieg interwencji i możliwości pomocy. Dzięki przejrzystemu spisowi treści czytelnik szybko odnajdzie poszczególne zagadnienia. Dlatego dokument można potraktować także jako kompendium podstawowej wiedzy w tej dziedzinie.

To nie koniec pracy

Przedstawione zasady to – jak zauważają biskupi – jedynie wstępny etap na drodze naprawy. Warto podkreślić, że spisane zostały w stosunkowo prostym i komunikatywnym języku. Duże znaczenie ma też to, że treść konsultowana była z osobami, które same doznały krzywdy wykorzystania seksualnego i zgodziły się przeczytać projekt oraz podzielić się uwagami. Co więcej, dokument po upływie 18 miesięcy poddany zostanie ocenie pod kątem przydatności i w razie potrzeby zostanie poprawiony lub uaktualniony. Rozmowa z ks. dr. Rafałem Dappą, delegatem biskupa gliwickiego ds. ochrony dzieci i młodzieży, na ss. VI–VII