Budynki te, nazywane popularnie ratuszami, stoją m.in. w centrum miasta, Mikulczycach, Biskupicach i Rokitnicy. Natomiast obecna, świeżo odnowiona główna siedziba władz miasta ratuszem przedtem nie była, choć tak wygląda.

Wieżyczka spłonęła

Najstarszym z nich jest dawny ratusz gminy Stare Zabrze (od 1905 roku gminy Zabrze). Poświęcono go 1 lipca 1898 roku przy obecnej ul. K. Miarki 5. Był to w tym czasie stosunkowo niewielki, piętrowy budynek z poddaszem, wybudowany według projektu mistrza murarskiego Johannesa Langera. Nad portalem wejściowym znajdowała się wieżyczka z charakterystycznym cebulastym hełmem. Już dwa lata później odnowiono w nim salę posiedzeń rady gminy, wykładając ją dębową boazerią, wymieniając podłogę i wieszając 7 nowych żyrandoli. Przy tej okazji dyrektor spółki akcyjnej „Huta Donnersmarck” Julius Hochgesand podarował odlane z brązu popiersie cesarza Wilhelma II, które ozdobiło salę.

W 1907 roku przebudowano poddasze na drugą kondygnację, rozbierając przy okazji wieżyczkę nad portalem i stawiając nową z zegarem na szczycie dachu. Rok później ratusz powiększono, zabudowując przerwę oddzielającą go dotąd od kamienicy obok. Nowa wieżyczka przetrwała do pożaru, który wybuchł w noc wigilijną 1921 roku. Niecały rok później, 1 października 1922 roku, Zabrze uzyskało prawa miejskie, a to spowodowało konieczność rozbudowy administracji. Nowy magistrat wybudowano przy ul. Powstańców Śląskich 5–7, a pierwsze wydziały zaczęły się do niego wprowadzać w maju 1929 roku. Do dziś znajduje się tam część pomieszczeń Urzędu Miejskiego. W starym ratuszu ulokowano m.in. biuro miejskiego radcy sanitarnego. Po 1945 roku mieściło się tam medyczne laboratorium analityczne i przychodnie lekarskie. Te ostatnie funkcjonują w nim dzisiaj.

Secesyjna perełka

Najpiękniejszy ratusz wybudowano w lutym 1911 roku w Mikulczycach przy ul. Tarnopolskiej 3. W stylu secesji zaprojektował go mistrz budowlany Michael Kiefer. W suterenie, oprócz kotłowni centralnego ogrzewania, znalazło się 7 cel dla aresztantów i mieszkanie dla policjanta. Wysoki parter zajmowały biura, w tym gabinet burmistrza, biuro meldunkowe i urząd stanu cywilnego. Na piętrze mieszkał burmistrz gminy, a do jego dyspozycji była kuchnia ze spiżarką i przylegającym doń pokojem dla służącej, łazienka, salon, pokój dzienny, gabinet, trzy sypialnie i duży balkon.