Portret idealnej kobiety

W ramach Dzieła Biblijnego w Tarnowskich Górach Opatowicach odbywają się spotkania, które prowadzi ks. dr Wacław Borek, biblista z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.

1. Dziś sięgamy po Księgę Przysłów

Księga rozpoczyna się słowami, które w języku hebrajskim brzmią następująco: miszle Szelomoh, co tłumaczy się zwykle: „przysłowia Salomona”. Stąd właśnie wywodzi się nazwa Księgi. Warto jednak uświadomić sobie, iż rzeczownik miszle ma szersze znaczenie niż polski wyraz „przysłowia”, bo odnosi się do różnego typu porównań i alegorii, które tworzą odpowiednie sentencje. Przysłowia jednak są wspólnym zjawiskiem wszystkich kultur i tradycji ludowych. Od wieków miały uczyć i być źródłem mądrości.

Pieśń kończąca całą księgę to portret idealnej kobiety, przedstawiony w formie kompletnego poematu, którego początkowe litery następujących po sobie wersetów w języku hebrajskim rozpoczynały się od kolejnych liter alfabetu. Czy tylko chodzi jednak o naukę abecadła?

2. Odszukaj i przeczytaj Prz 31, 10-31

Alef      Niewiastę dzielną któż znajdzie? Jej wartość przewyższa perły.

Bet       Serce małżonka jej ufa, na zyskach mu nie zbywa;

Gimel   nie czyni mu źle, ale dobrze przez wszystkie dni jego życia.

Dalet   O len się stara i wełnę, pracuje starannie rękami.

He        Podobnie jak okręt kupiecki żywność sprowadza z daleka.

Waw     Wstaje, gdy jeszcze jest noc, i żywność rozdziela domowi, a obowiązki – swym
            dziewczętom.

Zain     Myśli o roli - kupuje ją: z zarobku swych rąk zasadza winnicę.

Chet    Przepasuje mocą swe biodra, umacnia swoje ramiona.

Tet       Już widzi pożytek z swej pracy: jej lampa wśród nocy nie gaśnie.

Jod      Wyciąga ręce po kądziel, jej palce chwytają wrzeciono.

Kaf      Otwiera dłoń ubogiemu, do nędzarza wyciąga swe ręce.

Lamed Dla domu nie boi się śniegu, bo cały dom odziany na lata,

Mem    sporządza sobie okrycia, jej szaty z bisioru i z purpury.

Nun      W bramie jej mąż szanowany, gdy wśród starszyzny kraju zasiądzie.

Samek  Płótno wyrabia, sprzedaje, pasy dostarcza kupcowi.

Ain       Strojem jej siła i godność, do dnia przyszłego się śmieje.

Pe        Otwiera usta z mądrością, na języku jej miłe nauki.

Cade   Bada bieg spraw domowych, nie jada chleba lenistwa.

Qof       Powstają synowie, by szczęście jej uznać, i mąż, ażeby ją sławić:

Resz     «Wiele niewiast pilnie pracuje, lecz ty przewyższasz je wszystkie».

Szin     Kłamliwy wdzięk i marne jest piękno: chwalić należy niewiastę, co boi się Pana.

Taw      Z owocu jej rąk jej dajcie, niech w bramie chwalą jej czyny.

3. Czytam i chcę to zrozumieć

Wiele dyskutowano nad tożsamością postaci opisanej w tym poemacie. Zastanawiano się, czy to postać realna, czy tylko symboliczna. Bo czyż jest realny ideał żony, łączący w sobie cnotę inteligencji i pracowitości? A może to tylko symbol uosobionej Mądrości, która tak dobrze troszczy się o rodzinę, że należy uczyć się od niej, jak praktycznie kierować społeczeństwem? Obydwa toki rozumowania wcale się wzajemnie nie wykluczają, wręcz przeciwnie. Dają czytelny obraz kobiety, jako żony i matki, w której ucieleśnia się pracowitość, inteligencja i wielkoduszność.

W tym obrazie nie tyle artystycznie sportretowane jest piękno bohaterki poematu, co jej miłość, mająca swoje praktyczne przełożenie na troskę o najbliższych. Ileż zachwytu nad kobiecymi rękami, ale nie z powodu gładkości skóry czy umalowanych paznokci, lecz z powodu niespożytej pracowitości, jaką wykonują. Cóż za fascynacja ubiorem! „Strojem jej siła i godność, do dnia przyszłego się śmieje”.

Często podkreśla się, że omawiany poemat wyraża męski punkt widzenia. W tego typu stwierdzeniach zapomina się o głównych cechach poezji hebrajskiej, w której nie rym, ale rytm zawarty w paralelizmach stanowi o walorach danego utworu. W poemacie o dzielnej niewieście centralny dwuwiersz wysławia zaś z jednej strony zręczność i pracowitość kobiety, ale z drugiej strony miłosierdzie względem ubogich. O ile więc te pierwsze cechy zdołały radować serce mężczyzny, bo mógł czerpać korzyści ekonomiczne z pracy swojej żony, o tyle wtedy, gdy jest wychwalana jej hojność, związana z obdarowywaniem biednych, trudno dopatrywać się w tym męskiej fascynacji, gdyż mąż czuł się raczej stratnym, gdy jego dobra były rozdawane.

Ucieleśnieniem dzielnej niewiasty w Starym Testamencie może być chociażby Abigail, która wielkodusznie przychodzi z pomocą głodnemu Dawidowi i jego wojsku wbrew temu, co czyni jej mąż Nabal, który zachowuje się co najmniej nierozsądnie, by nie rzec głupio (por 1 Sm 25, 14-35).

4. Rozumiem i dostrzegam rzeczywistość

• Czy Julian Tuwim, pisząc słynne „abecadło z pieca spadło”, wzorował się na utworze akrostychicznym sprzed wieków?
• Czym został zastąpiony sztandarowy kiedyś wiersz z przeszłości: Ałfawit my uże znajem, uże piszem i czytajem, i wsie bukwy po pariadku bez aszybki nazywajem: A Be We Gie?
• Czy to prawda, że nie można stwierdzić w dzisiejszych czasach, jaki jest ideał kobiety, tylko dlatego, że każdy mężczyzna ma swoją wizję. Czy to od tego zależy?
• Czy to przypadek, że spersonifikowana Mądrość nosi cechy kobiece?

5. Zaproszenie

Jeśli interesuje Cię ta tematyka biblijna, przyjdź na spotkanie Dzieła Biblijnego do parafii Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej, Tarnowskie Góry, ul. Opatowicka 112 (Opatowice), 21 listopada o godz. 19.00, do sali na probostwo.

Następne spotkanie 5 grudnia.

Ze statutu Dzieła Biblijnego: „Celem Dzieła jest pogłębianie rozumienia Objawienia Bożego zgodnie z nauką Kościoła oraz formacja do duchowości i kultury biblijnej”. Więcej na stronie www.biblista.pl

W diecezji ukształtowało się swoistego rodzaju centrum promieniowania duchowością i kulturą biblijną. Ma ono swą siedzibę przy parafii w Opatowicach. Ks. dr Wacław Borek, który je prowadzi, jest biblistą i teologiem biblijnym (licencjat rzymski z nauk biblijnych otrzymał w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie i doktorat z teologii Biblijnej obronił na Uniwersytecie Gregoriańskim, również w Wiecznym Mieście).