Ścianę salonu jadalnego na parterze Pałacu Opata zdobi obraz w ozdobnej ramie. Choć początkowo może on wydać się jedynie artystyczną ilustracją Maryi i Jezusa, to niesie bardzo istotne przesłanie.

Wizja tego, co nastąpi

Widzimy Matkę Bożą z Dzieciątkiem, które w pozycji półleżącej śpi na Jej ramieniu. Zadumana Maryja wpatruje się w Syna. Intymna scena namalowana jest miękko i łagodnie, emanuje spokojem i delikatnością.

W przeciwieństwie do licznych dzieł malarskich, należących do tzw. przedstawień historycznych, ukazujących dobrze znane z Biblii zwiastowanie, ofiarowanie czy odnalezienie 12-letniego Jezusa w świątyni, rudzki obraz reprezentuje typ określany mianem dewocyjnego. Takie dzieła nie powstają na potrzeby kultu liturgicznego, ale dla wiernych, służąc ich prywatnemu nabożeństwu. Są inspirowane treściami uczuciowymi i pobożną wyobraźnią twórcy. Tak właśnie zrodził się rodzaj wizerunku, który reprezentuje omawiana scena.

Bardzo istotne jest, że Dzieciątko śpi; nie bez znaczenia jest też ułożenie Jego ciała. Ikonograficznie wszystko to oznacza zapowiedź pasji, męki Chrystusa. Twarz Maryi, pełna zadumy, wskazuje na cierpienie, które stanie się Jej udziałem. Krótko mówiąc, obraz odwołuje się wprost do przedstawień określanych nazwą pietà, gdzie Matka Boża wpatruje się w oblicze martwego Jezusa zdjętego z Krzyża.

Geneza

Pierwsze takie dzieła powstawały już w XV w. To wówczas we Włoszech, w okolicach Werony, Marchii, Umbrii i Abruzji rodzi się odrębny typ wizerunku Maryi siedzącej na tronie i modlącej się do śpiącego na Jej kolanach Dzieciątka. Do najciekawszych renesansowych przykładów należy obraz „Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych” autorstwa Piero della Francesca (1472 r., Pinakoteka Brera w Mediolanie).

Rudzkie przedstawienie jest oczywiście o wiele późniejsze, pochodzi z XIX w. Niemniej pod względem formalnym i stylistycznym bliskie jest znacznie wcześniejszemu okresowi manieryzmu (od 1520 r. do końca XVI w.), który charakteryzowało dążenie do doskonałości technicznej i wyrafinowanie form. Z obrazu emanuje łagodność, subtelność i piękno. Dodatkowo, poprzez nieco wydłużone proporcje ciała portretowanych postaci, autor nadał im pewnego rodzaju dostojności, którą podkreśla również masywna złocona rama, zdobiona pełnoplastycznym ornamentem liściowym.

Kompleksowe prace konserwatorskie przy tym niezwykle oryginalnym obrazie przeprowadziła Joanna Jurczak w ramach pracy dyplomowej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach 2008−2010.