Madonna z Koszęcina

Z okazji 25. rocznicy rozpoczęcia odbudowy Pocysterskiego Zespołu Klasztorno--Pałacowego w Rudach przedstawiamy skarby Starego Opactwa i bazyliki.

Mały Jezus z gołębiem. Stan rzeźby po konserwacji.
Anna Szadkowska

Opisywana figura jest jedną z najstarszych drewnianych rzeźb gotyckich na Górnym Śląsku, jako że z powodu burzliwych dziejów tego obszaru przeważająca ich liczba przepadła bez śladu. Na szczęście cenny koszęciński zabytek uniknął takiego losu i został uratowany.

Tajemnicza Czarna Pani

Nie znamy wielowiekowej historii tej pięknej figury. W okresie bezpośrednio poprzedzającym konserwację przechowywana była na strychu kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa w Koszęcinie, w schowku nad lożą kolatorską, gdzie przypadkowo ją odnaleziono podczas remontu dachu. Kiedy i dlaczego tam trafiła? Być może stało się to w 1908 r., kiedy do nowo wybudowanej świątyni parafialnej trafiła część dzieł sztuki pochodzących z kaplicy koszęcińskiego zamku, a może w innych okolicznościach. W każdym razie zapomniano o niej na długie lata.

Odnalezienie rzeźby zbiegło się w czasie z jubileuszem 125-lecia parafii. Intrygujące znalezisko było wówczas niemal czarne od nawarstwień smolistego kurzu.

Mimo to figurę zaprezentowano szerszej publiczności w ramach okolicznościowej wystawy. I dopiero wtedy właściwie oceniono jej wartość. Ówczesny proboszcz koszęcińskiej parafii ks. Tadeusz Fryc zadecydował w 2003 r. o przekazaniu rzeźby do dalszych specjalistycznych badań i konserwacji. Całe zadanie zostało sfinansowane przez Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Instytucją prowadzącą prace była Fundacja na rzecz ASP w Krakowie, a wykonawcami – konserwatorzy dzieł sztuki Agnieszka i Tomasz Trzosowie.

Jej uśmiech

Badania dendrologiczne figury wykonane podczas prac określiły gatunek drewna (dąb Quercus robur) i datowanie (XIV w.). Charakterystyczne spękania i szczeliny powstałe z czasem w pierwotnym materiale były w późniejszych wiekach uzupełniane wstawkami (dąb lub lipa). Rzeźba przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem. Postać Maryi ujęta jest w kontrapoście (typ Pięknej Madonny), odziana w bogato fałdowaną suknię i płaszcz spięty dwiema broszami. Głowę zdobi złocona korona, nałożona na maforium (długi szal występujący w przedstawieniach Maryi). Figura pozbawiona jest prawej dłoni, noska prawego pantofla i wszystkich (prócz jednego z tyłu) listków korony. Na lewej ręce Maryi siedzi Dzieciątko Jezus w długiej, drapowanej szacie, z prawą dłonią uniesioną w geście błogosławieństwa. Lewą przyciska do piersi gołębia z rozpostartymi skrzydłami.

Pierwotna polichromia zachowała się szczątkowo, dlatego w procesie konserwacji metodą zachowawczą utrwalono oryginał gotyckiej rzeźby. Dziś o jej uroku najlepiej przekonać się można, patrząc z bliska na uśmiechniętą twarz Matki Bożej.