Opisując zabytki sztuki nagrobnej znajdujące się w rudzkiej świątyni, nie sposób pominąć dwóch obiektów, które nie upamiętniają duchownych, tylko ludzi świeckich, mających zasadniczy wpływ na historię tutejszej siedziby konwentu cystersów. W perspektywie dziejowej epitafia tych postaci błyszczą niby wytworne, światowe klamry, pomiędzy którymi budowla, wypełniona obecnością mnichów, tętniła rytmem zakonnym.

Ten, który dzieło rozpoczął …

To przede wszystkim płyta z wizerunkiem fundatora, księcia Władysława Opolskiego. Założone przez niego opactwo nad rzeką Rudą było pierwszą fundacją cysterską na Górnym Śląsku. Jako czas jej powstania historycy podają lata 1252−1258. Warto przypomnieć, że miejsce wśród leśnych ostępów i nadrzecznych mokradeł, gdzie mnisi zbudowali klasztor i kościół, określano pierwotnie na cześć fundatora – Wladislavia. Nazwa Rudy (niem.: Rauden, Groß Rauden) pojawiła się później.

Choć książę żył w XIII wieku, upamiętniające go epitafium powstało dopiero przed 1700 r., w czasie odbudowy opactwa. Drewniana, polichromowana tablica (203 + 97 cm) zdobi ścianę kaplicy Krzyża Świętego (tzw. kaplicy Fundatorów) obok prezbiterium. Płaskorzeźba ukazuje brodatego mężczyznę w sile wieku, w srebrzystej zbroi przepasanej szkarłatną szarfą. Portret wkomponowano w owalne pole, otoczone dekoracją akantową i zwieńczone książęcym herbem Piastów górnośląskich (orzeł i mitra). Bordiurę wypełnia łaciński napis (litery malowane, kapitała humanistyczna): „Książę Władysław Opolski, fundator rudzkiego klasztoru świętej rodziny cysterskiej”. Obszerną inskrypcję poniżej wizerunku, wysławiającą dzieło i życie zmarłego, wykonano minuskułową antykwą wzorowaną na drukowanym piśmie książkowym.

…i ci, którzy je ocalili

Drugi obiekt to majestatyczny neogotycki sarkofag w kruchcie zachodniej, symboliczne miejsce pochówku pierwszej pary książąt raciborskich, którzy po sekularyzacji w 1810 r. weszli w posiadanie dóbr cysterskich.

Sarkofag powstał w Hucie Gliwice na zamówienie landgrafa Wiktora Amadeusza von Hessen-Rothenburga po śmierci jego żony Elizy, księżniczki zu Hohenlohe-Langenburg (6.10.1830 r.). Inskrypcje nagrobkowe na olbrzymich żeliwnych płytach katafalkowych mają formę liter odlewanych mosiężnych o kroju fraktury (jedna z wersji pisma gotyckiego). Obiekt pierwotnie stał w kaplicy Mariackiej, a do kruchty trafił w 1911 r. na żądanie ówczesnego kard. Georga Koppa.

Książęcy ród troszczył się o dziedzictwo cystersów aż do 1945 r. Doczesne szczątki zmarłych arystokratów spoczywały pod kruchtą (w tzw. krypcie Książęcej) do 2006 r., kiedy to ekshumowano je i przewieziono do Corvey w Westfalii.

Więcej tekstów na gliwice.gosc.pl w zakładce „25 lat odbudowy opactwa w Rudach”.