Opisując zabytki związane z opactwem pocysterskim, wypada zacząć od najważniejszego, którym jest obraz Matki Bożej Pokornej. W wymiarze artystycznym to dzieło sztuki, ale jego wartość wynika przede wszystkim z wielowiekowego kultu. Tradycja mówi, że wizerunek przybył do Rud w 1228 r. Mieli go podarować cystersom książęta raciborscy Kazimierz i Władysław, co potwierdza inskrypcja z XVIII w. w kartuszu północnej ściany kaplicy Mariackiej. Badania obrazu Matki Bożej Pokornej, wykonane w czasie konserwacji, wykluczyły jednak takie datowanie, wskazując czas powstania na około poł. XV w. Obecny wizerunek zastąpił więc wcześniejszy, darowany w 1228 r.


Metamorfozy


Od XV w. obraz kilkakrotnie przemalowywano. Pierwsza ingerencja nastąpiła w XVI w. To wtedy domalowano napis: ULTIMA CUM VENERIT MAESTISSIMA NECIS IMAGO IUDICIUM FERET GNATUS IN OMNE GENUS ESTO MEMOR MATER GNATI VINCIRE FUR. (OREM) UT QUEAT OPTATA RUDA QUIETE FRUI (Gdy nadejdzie ostateczny, najsmutniejszy obraz gwałtownej śmierci, sąd przyniesie Syn do każdego plemienia /rodu/. Bądź troskliwą Matką, aby powstrzymać gniew Syna, żeby Ruda mogła cieszyć się upragnionym spokojem). Kolejne przemalowania nastąpiły w XVII (po 1642 r., gdy wojska szwedzkie splądrowały kościół) i XVIII w. (obraz mógł ucierpieć w czasie pożaru dachu świątyni przed 1723 r.). Przyczyniły się do znaczącej deformacji oryginału, zwłaszcza że ostatnim razem użyto farb olejnych. W efekcie na początku XX w. stan dzieła dramatycznie się pogorszył. Po 1928 r. odpadła nawet część twarzy Maryi. W 1935 r. Hugo Hess z Wrocławia wykonał kolejne przemalowanie i rekonstrukcję ubytków wizerunku, który po tylu metamorfozach zupełnie nie przypominał oryginału. W tym stadium przetrwał II wojnę światową i pamiętny pożar 29 stycznia 1945 r. (zrządzeniem Opatrzności kaplica Mariacka ocalała). Dopiero dzięki konserwacji prof. Małgorzaty Szuster-Gawłowskiej, zrealizowanej w latach 1990−91 na podstawie specjalistycznych badań, możemy cieszyć się dziś pierwotnym wyglądem obrazu.


Opiekunka Śląska


Rudzki wizerunek to typ ikonograficzny o nazwie Hodegetria (Wskazująca Drogę). Przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem frontalnie. Maryja trzyma małego Jezusa na lewej ręce, a prawą ukazuje Go jako Drogę Zbawienia, na wzór wizerunku z bazyliki Santa Maria Maggiore: Salus Populi Romani (Opiekunka Ludu Rzymskiego). Nasz obraz Opiekunki ludu śląskiego zawdzięczamy nieznanemu twórcy, związanemu ze środowiskiem małopolskim i duchowością cystersów.