Uroczystości rozpoczęły się Mszą św. w kościele św. Jadwigi, której przewodniczył bp Jan Kopiec. Wśród koncelebrujących byli m. in. ks. Stanisław Puchała, kapelan śląsko-dąbrowskiej „Solidarności” i ks. inf. Paweł Pyrchała, duszpasterz internowanych w Zabrzu-Zaborzu.

- Dzisiaj w całej ojczyźnie takich spotkań jest wiele. To jest też czas na zastanowienie i analizę tego, co się stało. Historycy dokonali już bardzo wiele, ale na wszystkie pytania nie odpowiedzieli. Strzeżmy się uproszczeń, które będą dawały niby proste odpowiedzi. Trzeba mieć w tym niemało pokory, jak miało ją tylu wspaniałych rodaków w tamtym czasie - powiedział biskup gliwicki.

Kazane bp. Jana Kopca:

Druga część uroczystości odbyła się przy krzyżu obok kościoła, gdzie znajduje się tablica i obelisk upamiętniające osoby internowane w latach 1981 i 1982 w tutejszym więzieniu.

  Poczty sztandarowe przy obelisku upamiętniającym internowanych. Mira Fiutak /Foto Gość

- Daliście świadectwo niepokorności, ale zarazem świadectwo patriotyzmu i pokojowej walki. I to niech będzie przesłaniem dla pokoleń - powiedział Dominik Kolorz, przewodniczący Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność”. Stwierdził, że tak wtedy, jak i teraz są dwie drogi do wyboru - starotestamentalne „oko za oko” lub ta, której uczył ksiądz Popiełuszko, czyli "zło dobrem zwyciężaj".

- Próbowano was upodlić, a wy, którzy wtedy byliście internowani, tym dobrem spowodowaliście, że żyjemy w tej chwili w wolnej ojczyźnie. Uczyliście m.in. mnie i całe to młodsze pokolenie, że możemy się pięknie różnić, że w „Solidarności” byli i są ludzie o różnych poglądach, ale potrafimy siąść, porozmawiać ze sobą i do oczu sobie nie skaczemy. Dzisiaj jest, niestety, trochę inaczej, bo to, co dzieje się u góry przechodzi na sam dół. Niepotrzebnie kłócimy się tak samo, jak kłócą się politycy - stwierdził.

Wiceprezydent Zabrza Krzysztof Lewandowski zauważył, że 40 lat temu miasto stało się „przymusowym domem dla wielu polskich patriotów”. A to uruchomiło szeroką pomoc internowanym i ich rodzinom, którą trzeba było zorganizować w warunkach stanu wojennego, czego podjął się ks. inf. Paweł Pyrchała.

13 grudnia 1981 do więzienia w Zabrzu Zaborzu trafiło 112 internowanych. W kolejnych dniach liczba ta rosła i na początku stycznia było już blisko 400 osób. Ostatni internowani opuścili ośrodek w przeddzień pierwszej rocznicy stanu wojennego, 12 grudnia 1982 roku.

W 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego medalami „Pro Patria"  i „Pro Bono Poloniae" za zasługi dla upamiętnienia najnowszej historii Polski, uhonorowani zostali: uczestnicy strajku w kopalni Wujek Stanisław Płatek i Krzysztof Pluszczyk, Robert Ciupa, dyrektor Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności oraz związany z tym centrum Antoni Gierlotka i Stanisław Brzeźniak, który otrzymał medal Pro Bono Poloniae.

Oprócz nich nagrodzono też dziewięć organizacji związkowych i stowarzyszeń: NSZZ „Solidarność" Zarząd Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, NSZZ „Solidarność" przy KWK Piast, KWK Ziemowit, KWK Zofiówka (dawny Manifest Lipcowy), KWK Ruda – Ruch Bielszowice i ArcelorMittal Poland S.A. (dawniej Huta Katowice), Stowarzyszenie Pokolenie, Społeczny Komitet Pamięci Górników KWK Wujek w Katowicach Poległych 16 grudnia 1981 roku oraz Porozumienie Katowickie 1980 Stowarzyszenie Na Rzecz Pamięci.