W czwartek 21 sierpnia odbędą się obchody 45. rocznicy pierwszego strajku na Górnym Śląsku, który miał miejsce w tarnogórskim "Fazosie", oraz powstania NSZZ "Solidarność". Następnego dnia w SCWiS wręczone zostaną medale.
Uroczystości rozpoczną się Mszą św. w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach, a po niej nastąpi złożenie kwiatów pod tablicą NSZZ „Solidarność” przy dzwonnicy Gwarków.
21 sierpnia 1980 roku w Fabryce Zmechanizowanych Obudów Ścianowych „Fazos” w Tarnowskich Górach wybuchł strajk. Był to pierwszy dobrze zorganizowany protest w województwie katowickim, którego uczestnicy odwołali się do doświadczeń rozpoczętego tydzień wcześniej strajku w Stoczni im. Lenina w Gdańsku. Podniesiono nie tylko postulaty płacowe i socjalne, ale domagano się też „pełnej informacji o sytuacji w kraju” i „o wysuniętych postulatach na Wybrzeżu”. Mimo ataków ze strony działaczy partyjnych, dyrekcji i służb porządkowych, MO i SB, protestujący pracownicy nie ustąpili. Kolejnego dnia przygotowali rezolucję z wyrazami poparcia dla strajkujących w Gdańsku, a szczególnie dla ich postulatu wolnych związków zawodowych. Strajk w „Fazosie” był pierwszym takim wystąpieniem pracowników śląskich zakładów. Rozpoczął falę protestów w całym województwie katowickim. Stał się też zaczynem do tworzenia w Tarnowskich Górach silnych struktur NSZZ „Solidarność”. W mieście powstała wkrótce MKZ, związana początkowo z Bytomiem. Później jednak doszło do usamodzielnienia się tarnogórskich organizacji związkowych i powołania Podregionu NSZZ „Solidarność” Tarnowskie Góry.
IPN Katowice przy okazji rocznicy zaprasza na nowy odcinek podcastu na platformie Spotify „PodCzas – Podcast IPN Katowice“ – Fazos – preludium wielkiej fali, 20 sierpnia 2025. Z dr. Jarosławem Neją rozmawia Paweł Zawisza (OBBH IPN Katowice). Poruszają oni tematy: Czy kilkugodzinna przerwa do której doszło w „Fazosie” w maju 1980 r., miała wpływ na wybuch sierpniowego strajku? Co odróżniało strajk w „Fazosie” od wcześniejszych przypadków niezadowolenia pracowników górnośląskich i zagłębiowskich zakładów pracy? Czy protest tarnogórzan wpłynął w jakiś sposób na ogólną sytuację w regionie?
Dostępna jest też publikacja, wydana wspólnie przez IPN, Śląskie Centrum Wolności i Solidarności oraz Solidarność w Tarnowskich Górach „Tarnogórska Solidarność 1980–1990”.
Można też sięgnąć do wydanego przed kilku laty przez IPN albumu „Tarnogórska Solidarność 1980–1981” autorstwa Roberta Ciupy i Sebastiana Rosenbauma, poświęconego wczesnemu okresowi tarnogórskiej Solidarności. To dokumentacja życia codziennego i walki o wolność.
Natomiast 22 sierpnia w Śląskim Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach odbędzie się uroczystość wręczenia medali w 45. rocznicę strajków Solidarności na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. Medal powstał z inicjatywy Stowarzyszenia „Porozumienie Katowickie 1980” we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Śląskiego, Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach i Śląskim Centrum Wolności i Solidarności. Na liście wyróżnionych medalem znalazło się 75 osób z różnych środowisk – postaci, które związane były ze strajkami w sierpniu 1980 roku.