Więcej Ślązaków biło się pod Grunwaldem po stronie Krzyżaków, niż w wojskach Jagiełły. I właśnie im, a zwłaszcza jednemu z nich, jest poświęcona wystawa w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Ten Ślązak to książę Konrad VII Biały. Miał zaledwie około 16 lat, kiedy ze swoimi śląskimi poddanymi spod Bytomia, Koźla i Oleśnicy znalazł się na polu jednej z największych bitew średniowiecza. I to po przegranej stronie.

Paź królowej Anny

Konrad pochodził z księstwa oleśnickiego, ale jest ważny przede wszystkim dla Górnego Śląska. Sześć lat po wielkiej bitwie w spadku po ojcu dostał bowiem Księstwo Kozielskie i tutaj zamieszkał. – Należała do niego połowa Bytomia. To księstwo miało dwie stolice: Koźle i Bytom – mówi Ewelina Imiołczyk, kurator wystawy „Ślązacy pod Grunwaldem”. Zanim książę Konrad trafił pod skrzydła Krzyżaków, jako bardzo młody chłopiec był związany z polskim dworem. Był paziem królowej Anny Cylejskiej, drugiej żony króla Władysława Jagiełły. Wyjechał z Krakowa do Malborka dopiero w 1409 roku. – Prawdopodobnie tam Konrad został pasowany na rycerza. I właśnie w państwie krzyżackim zastała go wojna – zwraca uwagę pani kurator. Ojciec Konrada wysłał wtedy dwóch posłów, żeby sprowadzili go do domu, zanim wokół zrobi się gorąco... Ewelina Imiołczyk podejrzewa, że chłopak uznał powrót na Śląsk w takiej chwili za czyn tchórzliwy, niegodny rycerza. – Uniósł się honorem i postanowił zostać... Miał dopiero około 16 lat i chyba nie do końca wiedział, co robi. Był młody, ambitny, chciał się wykazać – podejrzewa. Młody książę ruszył więc z Krzyżakami pod Grunwald. Dowodził chorągwią, w której służyło 250–300 ludzi, w tym 80–90 ciężko uzbrojonych rycerzy. Prawdopodobnie przez większość bitwy stali w odwodzie. Poszli do ataku dopiero na sam koniec, wraz z wielkim mistrzem Ulrykiem von Jungingenem. Ich szarżę zatrzymały jednak chorągwie małopolskie, a później wojska krzyżackie zostały okrążone i zmiażdżone. Konrad miał ogromne szczęście, że wyszedł z tej krwawej bitwy w jednym kawałku. Polacy wzięli go do niewoli i bardzo dobrze traktowali. Król Władysław Jagiełło już nazajutrz po walce zaprosił Konrada na ucztę. Wspomniał o tym w swojej kronice Jan Długosz. Po tej nauce Konrad znów zaczął współpracować z polskimi królami. W 1412 r. towarzyszył Jagielle w podróży na Węgry. Wziął tam udział w polowaniach i w turnieju rycerskim, na którym wystąpił też sławny rycerz Zawisza Czarny. Wreszcie w 1414 r. Konrad wypowiedział posłuszeństwo Krzyżakom i już do końca życia był wielkim sojusznikiem polskich królów – także w wojnach z zakonem.

Miecz z Tychów

Na wystawie w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu można zobaczyć dziś autentyczne uzbrojenie z tego okresu. Jest na przykład wspaniały miecz o długości 1,1 metra, znaleziony w Tychach. Leżał 1,5 metra pod ziemią, a odkryto go przypadkiem w czasie budowy przy ulicy Damrota, niedaleko stacji kolejowej. Są kamienne kule armatnie, podobne do tych, którymi pod Grunwaldem Krzyżacy ostrzelali Polaków. Na wojsku Jagiełły ten ostrzał nie zrobił zresztą wielkiego wrażenia. Taka wczesna artyleria sprawdzała się przy rozbijaniu fortyfikacji, a nie w otwartej bitwie. W innych gablotach leżą śmiertelnie groźne topory bojowe, znalezione w województwie śląskim. Zapewne zostały użyte w niejednej bitwie... Jest autentyczna kolczuga, są puginały, inaczej zwane misericordiami – czyli krótka, bardzo ostra broń, którą rycerz dobijał swojego przeciwnika. Nie, nie z powodu bestialstwa, ale właśnie z litości. Nie było jeszcze służb medycznych, więc chodziło o to, żeby ciężko ranny przeciwnik nie konał w męczarniach całymi godzinami, ale żeby zakończył życie szybko. Do najciekawszych eksponatów należą m.in. żelazne groty strzał. – Proszę zwrócić uwagę na ten, który ma w środku zbiorniczek na substancję zapalającą – mówi Ewelina Imiołczyk i wskazuje szeroki grot z małym otworkiem. – Został wydobyty z siedziby rycerskiej, która została spalona w 1414 roku... Prawdopodobnie więc ten grot przyczynił się do spalenia rycerskiego gródka – dodaje. Wystawę „Ślązacy pod Grunwaldem” można oglądać w drugim budynku Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, przy ul. Korfantego – do 31 maja.