Poemat o Mądrości

W ramach Dzieła Biblijnego w Tarnowskich Górach Opatowicach odbywają się spotkania, które prowadzi ks. dr Wacław Borek, biblista z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.

1. Dziś sięgamy po Księgę Mądrości Syracha

Została napisana w języku hebrajskim około 180 r. przed Chr., ale długo był znany tylko grecki przekład z 117 roku. Tłumaczenia dokonał w Egipcie wnuk autora. W Księdze tej, Ben Syrach, doświadczony mędrzec i nauczyciel, prowadzący prawdopodobnie szkołę w pobliżu świątyni w Jerozolimie, udziela nauk pewnemu młodzieńcowi pragnącemu zdobyć mądrość. Młodzieniec kształci się na uczonego w Piśmie, a więc kogoś, kto nie tylko umie czytać i pisać, ale jest także przygotowany do przewodzenia w życiu publicznym.

W samym środku omawianej Księgi znajduje się jeden z jej najważniejszych fragmentów poświęcony pochwale, jaką uosobiona Mądrość wypowiada o sobie samej (24,1-22), oraz komentarz tej pochwały autorstwa samego Ben Syracha (24,23-34).

2. Odszukaj i przeczytaj Syr 24,3-22

Wyszłam z ust Najwyższego i niby mgła okryłam ziemię. Zamieszkałam na wysokościach, a tron mój na słupie z obłoku. Okrąg nieba sama obeszłam i przechadzałam się po głębi przepaści. Na falach morza, na ziemi całej, w każdym ludzie i narodzie zdobyłam panowanie. Pomiędzy nimi wszystkimi szukałam miejsca, by spocząć - szukałam w czyim dziedzictwie mam się zatrzymać. Wtedy przykazał mi Stwórca wszystkiego, Ten, co mnie stworzył, wyznaczył mi mieszkanie i rzekł: «W Jakubie rozbij namiot i w Izraelu obejmij dziedzictwo!» Przed wiekami, na samym początku mię stworzył i już nigdy istnieć nie przestanę. W świętym Przybytku, w Jego obecności, zaczęłam pełnić świętą służbę i przez to na Syjonie mocno stanęłam. Podobnie w mieście umiłowanym dał mi odpoczynek, w Jeruzalem jest moja władza. Zapuściłam korzenie w sławnym narodzie, w posiadłości Pana, w Jego dziedzictwie. Wyrosłam jak cedr na Libanie i jak cyprys na górach Hermonu. Wyrosłam jak palma w Engaddi, jak krzewy róży w Jerychu, jak wspaniała oliwka na równinie, wyrosłam w górę jak platan. Wszystko przepoiłam wonnością jak cynamon i aspalat pachnący, i miłą woń wydałam jak mirra wyborna, jak galbanum, onyks, wonna żywica i obłok kadzidła w przybytku. Jak terebint gałęzie swe rozłożyłam, a gałęzie moje - gałęzie chwały i wdzięku. Jak szczep winny wypuściłam pełne krasy latorośle, a kwiat mój wyda owoc sławy i bogactwa. Przyjdźcie do mnie, którzy mnie pragniecie, nasyćcie się moimi owocami! Pamięć o mnie jest słodsza nad miód, a posiadanie mnie - nad plaster miodu. Którzy mnie spożywają, dalej łaknąć będą, a którzy mnie piją, nadal będą pragnąć. Kto mi jest posłuszny, nie dozna wstydu, a którzy przeze mnie działać będą, nie zbłądzą.

3. Czytam i chce to zrozumieć

Pierwsza strofa (24,3-7) poematu o Mądrości dotyczy jej pochodzenia i działania. Mądrość jest stworzeniem Bożym („wyszłam z ust Najwyższego”). Wędrując przez niebo i ziemię, szuka miejsca do trwałego zamieszkania. Nie znajdując na ziemi mieszkania wraca do nieba. W drugiej strofie (24,8-12) Mądrość opowiada, jak Bóg wyznaczył jej miejsce zamieszkania w Izraelu, w świątyni jerozolimskiej. W ten sposób Ben Syrach łączy z sobą mądrościowy, kultowy i prawny nurt pobożności izraelskiej. Porównanie mądrości do różnych drzew i krzewów (24,13-17) uwydatnia jej siłę przyciągania i życiodajną moc. Końcowa strofa (24,19-22) jest zaproszeniem do spożywania owoców Mądrości, czemu towarzyszy uwaga, że ci, którzy to czynią, będą pragnęli ich coraz bardziej (por. J 6,35).

Kluczowy element hymnu tkwi w wersecie, w którym mądrość ukazana jest w bezpośredniej relacji z „księgą przymierza Boga Najwyższego”, czyli z „Prawem, które dał nam Mojżesz”. Próbuje się więc przenieść mądrość – która jest rzeczywistością uniwersalną i ma związek głównie ze stworzeniem – w bardziej specyficzny horyzont wiary i historii Izraela. Miałaby ona bowiem wcielić się w Torę, czyli biblijne Prawo, stając się w ten sposób doskonałą przewodniczką w poznaniu, życiu i działaniu całej ludzkości. Tora-mądrość jest światłem i życiem, z którego powinien czerpać każdy człowiek.

Mądrość przedstawia siebie jako bezpośrednio złączoną z Bogiem, jako Jego skuteczne słowo stwórcze. Toteż staje się także rzeczywistością stworzoną, wypełniającą cały wszechświat. Lecz w pewnym momencie Bóg zaprasza ją, aby założyła swój szczególny przybytek pośród Izraela („w Jakubie”), a dokładniej w świętym przybytku na Syjonie, czyli w świątyni jerozolimskiej. W ten sposób wytwarza się specyficzna więź mądrości z ludem przymierza.

Literatura mądrościowa bardzo lubi posługiwać się symboliką roślinną, gdy opisuje żywotność mądrości. Syrach roztacza przed naszym wzrokiem jakby wspaniały królewski park, gdzie rośnie piętnaście gatunków cennych drzew, będących znakiem płodności, piękna, i życia (wersety 13-17). Pojawienie się owoców jest okazją do tego, żeby dołączyć kilka innych symboli (pokarmy i napoje), aby tym lepiej podkreślić przemieniającą moc, jaką mądrość rozlewa w tym, kto jest jej posłuszny. Wreszcie przywołuje się jeszcze jeden z typowych obrazów, a mianowicie wodę, która w wersetach 23-25 i 28-29 rozlewa się po tym cudownym parku. Podobnie jak niegdyś Eden (Rdz 2,10-14) nawadniany był dzięki czterem rzekom, tak przez ogród mądrości przepływają te same rzeki, do których dodany jest jeszcze Jordan. (Opracowano na podstawie: Gianfranco Ravasi, Biblia dla każdego, tom 6, Kielce 2003, s. 246-255).

4. Rozumiem i dostrzegam rzeczywistość

• Czy współczesny człowiek stara się zrozumieć, czym jest Mądrość? Czy pozostaje ona jedynie w gronie abstrakcyjnych pojęć?

• Po co Francesco Petrarca, jeden z pierwszych renesansowych poetów włoskich, w utworze „Triumfy” starał się personifikować abstrakcyjne pojęcia takie jak: Miłość, Czystość, Śmierć, Sława, Czas i Boskość?

• Freski Ambrogio Lorenzettiego zdobią „Komnatę Pokoju” sieneńskiego Ratusza. Przedstawiają „Alegorię dobrych i złych rządów” oraz „Skutki dobrych rządów”. Czy te dzieła, jedne z najbardziej reprezentatywnych w Europie arcydzieł średniowiecznej sztuki figuratywnej, pomagają włodarzom miasta w jego mądrym zarządzaniu?

5. Zaproszenie

Jeśli interesuje Cię ta tematyka biblijna, przyjdź na spotkanie Dzieła Biblijnego do parafii Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej, Tarnowskie Góry, ul. Opatowicka 112 (Opatowice), 24 października o godz. 19.00, do sali na probostwo. Następne spotkanie, które odbędzie się 7 listopada, będzie biblijną medytacją przed Najświętszym Sakramentem w oparciu o teksty literatury mądrościowej.

Ze statutu Dzieła Biblijnego: „Celem Dzieła jest pogłębianie rozumienia Objawienia Bożego zgodnie z nauką Kościoła oraz formacja do duchowości i kultury biblijnej”. Więcej na stronie www.biblista.pl

W diecezji ukształtowało się swoistego rodzaju centrum promieniowania duchowością i kulturą biblijną. Ma ono swą siedzibę przy parafii w Opatowicach. Ks. dr Wacław Borek, który je prowadzi, jest biblistą i teologiem biblijnym (licencjat rzymski z nauk biblijnych otrzymał w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie i doktorat z teologii Biblijnej obronił na Uniwersytecie Gregoriańskim, również w Wiecznym Mieście).