Jeden z tutejszych obrazów poświęcony jest słynnemu cystersowi, św. Bernardowi z Clairvaux (1090–1153). Ukazuje niezwykłą scenę – modlącego się mnicha obejmuje ramionami Jezus wiszący na krzyżu. Ów szczególny typ wizerunku ma swoją nazwę – „Amplexus Christi”. Zaistniał w sztuce w następstwie świadectw o mistycznych doznaniach Bernarda, wybitnego teologa i kontemplatyka.

Opis wizji

Jeden z jego biografów, Konrad z Eberbach (zm. 1221), w dziele „O krucyfiksie obejmującym Bernarda” (De crucifixo Bernardum amplexante – stąd: „Amplexus”) opowiada o pewnym mnichu (prawdopodobnie był to Menard, dawny opat z Mores, klasztoru sąsiadującego z Clairvaux), który kiedyś ujrzał Bernarda pogrążonego w modlitwie w kościele, w samotności. Leżał on przed ołtarzem, twarzą do ziemi. Wtem pojawił się przed nim naturalnej wielkości krzyż z Ukrzyżowanym. Wówczas Bernard nabożnie oddał Mu cześć i pocałował Go. Następnie sam Chrystus oddzielił swe ramiona od belek krzyża i wydawał się obejmować zakonnika. Zdumiony mnich, który był tego świadkiem, oddalił się w ciszy w obawie, że przeszkodzi świątobliwemu opatowi, gdyby został zauważony na podglądaniu z tak bliska jego tajemnic. Pojął wówczas, że modlitwa i życie Bernarda były czymś niezwykłym.

Dzięki temu oraz innym pisemnym świadectwom już w średniowieczu powstawały obrazy ilustrujące to mistyczne spotkanie, jak np. drzeworyt „Wizja św. Bernarda” Jörga Haspel zu Biberach. Skromny, linearny wizerunek wskazuje na tajemnicę, której nie sposób wyrazić słowami.

Śląski barok

Z biegiem lat sztuka przynosi nowe, właściwe epoce rozwiązania. Autorem dzieła z rudzkiej ekspozycji jest już artysta doby baroku, śląski malarz Ignaz Depée. To obraz, datowany na 1725 r., pełen ekspresji i dramatyzmu. W 2017 r. był prezentowany w Muzeum w Gliwicach na wystawie pn. „Nieznane arcydzieła, nieznani mistrzowie. Malarstwo barokowe na Śląsku na nowo odkryte”. Ciekawostką jest, że identyczny obraz, sprowadzony w 1734 r. z Rzymu, zdobi ołtarz św. Bernarda w pocysterskim kościele Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Lądzie.

„Amplexus Christi” stało się jednym z istotnych przedstawień nie tylko w duchowości cysterskiej, ale i całym mistycyzmie chrześcijańskim. Wskazuje bowiem, że dusza ludzka jest powołana do osobistej relacji z Chrystusem i że Jego miłość nie dotyczy tylko Kościoła w ogóle, ale każdego pojedynczego człowieka. Prócz tego wizerunek współbrzmi z duchową nauką św. Bernarda, którego zdaniem na drodze poznawania Boga pierwszeństwo ma miłość, ponieważ ona pozwala objąć prawdy niepoznawalne rozumem.

Więcej tekstów na gliwice.gosc.pl w zakładce „25 lat odbudowy opactwa w Rudach”.